Năm 2019, kỷ niệm 50 năm tác phẩm “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân”, đặc biệt kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong dịp này, chúng ta cùng suy ngẫm về vấn đề đạo đức và nêu gương về đạo đức như Hồ Chí Minh.

Hồ Chí Minh lúc còn là cậu bé Nguyễn Sinh Cung ở làng Sen (Nghệ An) đã bắt đầu những năm đầu đèn sách bằng bài vỡ lòng “nhân chi sơ tính bản thiện” (con người sinh ra vốn bản tính thiện). Người khẳng định, thiện ác ở con người phần nhiều do giáo dục mà nên. Xuất phát từ quan điểm về đạo đức đó, Hồ Chí Minh cũng khẳng định giáo dục không quyết định tất cả phẩm chất của con người, giáo dục là quá trình cảm hóa chịu sự tác động của môi trường, các yếu tố gia đình, cá nhân. Do đó, Hồ Chí Minh đòi hỏi mỗi người dân, mỗi cán bộ phải siêng học. Học phải có mục đích, như một người thợ làm nhà, trước khi làm đã biết cái nhà sẽ ra sao, không phải như con ong, làm tổ theo thói quen bản nhiên. Mục đích của sự học là thành nhân, là chỉnh tâm, là trau dồi lý trí. Người cán bộ trước phải biết chỉnh mình, sau mới chỉnh người khác, mình không chỉnh thì còn mong chỉnh ai? Đã trau dồi lý thuyết, còn phải trau dồi tình cảm nữa, phải lo xây dựng nhân cách của mình, phải biết ăn ở xử thế có tình, có nghĩa, tình nghĩa giữa người và người, tình nghĩa đồng bào đồng chí…

 Chủ tịch Hồ Chí Minh. (Ảnh tư liệu)

Hồ Chí Minh đặc biệt chú trọng đến việc giáo dục và rèn luyện đạo đức và đạo đức cách mạng. Thế giới có những nhà tư tưởng lớn như Arixtôt, Khổng Tử xem đạo đức là vấn đề số một trong triết học. Về mặt này, Hồ Chí Minh cũng vậy, chú trọng đặc biệt đến đạo đức, đặt vấn đề giáo dục đạo đức lên hàng đầu trong xây dựng thiết chế tinh thần xã hội. Người có kế thừa giá trị đạo đức Khổng Tử, Mạnh Tử và có sự biến hóa, phát triển. Trong đạo đức truyền thống Nho giáo thì cương thường là cốt lõi. Trong đạo đức Hồ Chí Minh thì cốt lõi là: Trung với nước, hiếu với dân, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, nhân ái, vị tha. Người cho rằng đạo đức là yêu cầu đầu tiên, là phẩm chất quan trọng bậc nhất của những người cách mạng và mỗi con người.

Sức cảm hóa giáo dục đạo đức của Hồ Chí Minh phần lớn là ở chỗ Người suốt đời nêu gương tốt đẹp, nói và làm như một, tư tưởng và nhân cách đều vẹn toàn thống nhất.Chính Người là một tấm gương về thực hành đạo đức cách mạng. Theo Người, một tấm gương sống có giá trị hơn hàng trăm bài diễn văn tuyên truyền. Điều này được thể hiện trước hết ở việc nói đi đôi với làm, nhất là đối với mỗi cán bộ, đảng viên. Hồ Chí Minh phê phán tình trạng nói mà không làm, thậm chí nói một đường làm một nẻo; nói thì hay làm thì dở; nói thì “đầy đạo đức”, nhưng trong thực tế cuộc sống thì buông thả, xa hoa, gian dối… Thứ hai, Người thường căn dặn chúng ta nên nói ít làm nhiều chứ không phải nói nhiều làm ít. Hiệu quả công việc là thước đo và là minh chứng hùng hồn cho tư tưởng. Thứ ba, ở Hồ Chí Minh, nhiều khi không biểu lộ bằng lời nói, mà mỗi hành vi, việc làm của Người đều tiềm ẩn những tư tưởng đạo đức cách mạng. Người dạy rằng: “Trước mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến. Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách đạo đức”. Trong Di chúc để lại, Hồ Chí Minh viết: “Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân ”. Người đã nhấn mạnh 4 lần dùng từ “thật sự” và “thật” trong Di chúc! Rèn luyện thật sự là để chống lại thói nói mà không làm, nói nhiều làm ít, nói ít làm ít, nói ít không làm, nói một đằng làm một nẻo!